شاعێرێکی هه‌ورامی: ئه‌ده‌بیاتی کوردی له‌ کرماشاندا نامۆ نییه‌

مديران انجمن: avin, CafeWeb, Dabir, Noha, bahar, Modir-Kurdi

شاعێرێکی هه‌ورامی: ئه‌ده‌بیاتی کوردی له‌ کرماشاندا نامۆ نییه‌

پستتوسط خبر ویژه » جمعه دي ماه 29, 1391 10:40 pm



شاعێرێکی هه‌ورامی: ئه‌ده‌بیاتی کوردی له‌ کرماشاندا نامۆ نییه‌
"ئه‌ده‌بیاتی کوردی ئیدی له‌ کرماشاندا نامۆ‌ نییه‌ و شاعێرانی کورد له‌ کرماشاندا هه‌ست به‌ غه‌ریبی ناکه‌ن. به‌رده‌نگی ئه‌ده‌بیاتی کوردی له‌ کرماشاندا به‌ جوانی له‌گه‌ڵ شیعری ئه‌وڕۆی کوردی شاعێرانی..."



شیعری ناوچه‌ی هه‌ورامان له‌م ساڵانه‌ی دواییدا به‌ هه‌بوونی گه‌نجانی خاوه‌ن به‌هره‌، خه‌ریکه‌ هه‌ناسه‌ی نوێ ده‌کێشێت، شیعرێ که‌ له‌گه‌ڵ سروشتی جوانی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ هونه‌رپه‌روه‌ره‌، خزمایه‌تێیکی دێرێنی هه‌یه‌.
محه‌ممه‌د ئاشنا عه‌بباسمه‌نش له ڕیزی ئه‌‌و لاوه‌ به‌هره‌دارانه‌یه‌ که‌ توانیویه‌تی کارنامه‌یه‌کی سه‌رکه‌وتوو له‌ کاره‌کانی، له‌ کۆبوونه‌وه‌ پسپۆرانه‌کانی شیعر، پێشکه‌ش بکات.
تاکوو ئێستا چه‌ند به‌رهه‌مێ له‌م شاعیره‌ تێکۆشه‌ره‌ بڵاوکراوه‌ته‌وه‌: 1- ئاشتی له‌ ژێر تریفه‌ی مانگ (صلح زیر نور ماه)‌ 2- په‌ی مه‌رگ و ئاواتانووێم/ بڵاوگه‌ی سیروان/ 1385- تاران 3- ته‌نیاییه‌کانی من له‌ تۆ (از تنهایی من در تو)/ بڵاوگه‌ی شاملو/ 1389 مه‌شهه‌د/ 4ـ مزره‌ ماچ/ بڵاوگه‌ی باغ نی / 1391ـ کرماشان.
عه‌باسمه‌نش له‌ دایکبووی 7/11/1358ی هه‌تاوی له‌ شاری پاوه‌ و دانیشتووی کرماشانه‌، خاوه‌نی بڕوا‌نامه‌ی کارناسی باڵای زمان(به‌کالریۆس) و ئه‌ده‌بیاتی فارسیه‌ له‌ زانکۆی ئازادی ئیسلامی کرماشان و کارناسی فیقهـی و بنه‌ماکانی حقۆقی ئیسلامی له‌ زانکۆی تاران، کوردپرێس دیمانه‌یه‌کی له‌گه‌ڵی ئه‌نجام داوه‌ که‌ له‌خوره‌وه‌ ده‌قه‌که‌ی هاتووه‌:
* محه‌مه‌دی ئاشنامه‌نش چلۆن بۆ شیعر ده‌ڕوانێت؟
- هه‌ر له‌ مێژه‌وه‌ شیعر له‌گه‌ڵ غه‌ریبی و ته‌نیاییه‌کانی مندا چه‌شنی نیگار کێشێ هاوڕا و هاوده‌ممبووه‌. شیعر ئه‌م په‌یڤه‌ خه‌یاڵاوی و سۆزاوییه‌ له‌ ساڵانی کۆتایی سێهه‌می دوا ناوه‌ندی، پاش نیگارکێشان هانی دام و سه‌ردانی خانووی خنجیلانه‌ی خه‌یاڵمی کرد‌،سه‌ردانێ که‌ جێگه‌ی ڕێزه ‌و له‌سه‌ر هه‌موو ژیانم کاریگه‌ری دانا، تا ئه‌و ڕاده‌یه‌ که‌ شیعر بۆته‌ به‌شێکی ده‌روونی و سه‌ره‌کی و ڕه‌سه‌نی من،ده‌ڵێی دونیای من به‌ بێ شیعر، جه‌حه‌نده‌مێکی وه‌ڕه‌زکه‌ره، ‌که‌ پێم هه‌ڵناگیرێ. ده‌ڵی شیعر له‌گه‌ڵ مندا هاتۆته‌ دنیا و ئه‌منیش به‌ بێ ئه‌و له‌ ڕه‌وتێکی به‌ره‌و نه‌مان و دڵته‌زێندام.
شیعریش وه‌کوو زۆربه‌ی چه‌مکه‌کان له‌ زانستی مرۆییدا ڕووبه‌ڕووی پێناسه‌ و واتای زۆر بۆته‌وه‌ و ئه‌مه‌ش له‌ پوتانسیێله‌کانی ده‌روونی زانسته‌ به‌تایبه‌ت زانسته‌ مرۆییه‌کان و شیعریش ناکه‌وێته‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م بازنه‌یه‌‌.
ئه‌منیش ڕووبه‌ڕووی ئه‌و هه‌موو پێناسه‌ و واتا دوزراوه‌ یان نه‌دۆزراوانه‌ بوومه‌ته‌وه‌. به‌ڵام زۆرتر له‌گه‌ڵ پێناسه‌ی دکتۆر "شه‌فیعی که‌دکه‌نی" دام که‌ ده‌ڵێت: شیعر ڕووداوێکه‌ وا له‌ زماندا دێته‌ ئاراوه‌ و ئه‌مه‌ش باس له‌ پانتایی به‌شی شیعر ده‌کات و پله‌ی به‌رز و بڵیندی.
* کرماشان له‌ هونه‌ری ئه‌م وڵاته‌دا ناوێکی به‌رزه، گه‌ڕان له‌ جوگرافیای شیعری کرماشاندا چ ڕسته‌گه‌لێکت وه‌بیر دێنێته‌وه‌؟
- شیعر له‌ جوگرافیای کرماشاندا به‌هۆی هه‌بوونی شاعێرانی شاره‌زا و توانا، پله‌یه‌کی به‌رزی هه‌یه‌. به‌ڵام به‌هۆی نه‌بوونی به‌ستنێکی فه‌رهه‌نگی له‌بار، تێکۆشانی بێ وچانی شاعیرانی کرماشان له‌ به‌ستێنێکی فه‌رامۆشیدا خه‌ریکه‌ تووناوتوون ده‌بێت. ڕه‌نگه‌ یه‌کێ له‌ هۆکاره‌کانی بۆ خودی شاعیرانی کرماشان بگه‌ڕێته‌وه‌ که‌ له‌ خامۆشیه‌کی خۆکرددان و نه‌ناساندنی خۆیان به‌ کۆمه‌ڵگای ئه‌ده‌بی ئێران، به‌ جۆرێک له‌ گه‌وره‌ی و پاڵه‌وانی و خۆ به‌ که‌م زانینیان داده‌نێن وئه‌مه‌ش خه‌سارێکی گه‌وره‌یه‌ بۆ ڕه‌وتی ئه‌ده‌بی، هه‌ڵبه‌ت ئه‌گه‌ر ڕه‌وتێکی ئه‌ده‌بی له‌ ئارادا بێت.
تێکۆشانه‌کانی تاک و ته‌نیای شاعیران و تاکخوازی له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر و یه‌ک نه‌گرتن له‌ ڕێکخراوه‌ و ئه‌نجومه‌نه‌کاندا و ئاوڕنه‌دانه‌وه‌ی چاپه‌مه‌نی و ڕاگه‌یاندنه‌کان، به‌ تایبه‌ت ڕاگه‌یاندنه‌کانی ده‌نگ و ڕه‌نگ و ده‌سکورتی له‌ چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ و پشتیوانی نه‌کردنی مادی و مه‌عنه‌وی ڕێکخراوه‌ی فه‌رهه‌نگییه‌کان له‌ کرماشاندا و له‌ به‌رانبه‌ر ئه‌وه‌ش، بایه‌خ دانی بێ بنه‌ما به‌ که‌سانێکی دیاریکراو و هه‌ندێ ده‌سته‌ی تایبه‌ت له‌ کرماشان له‌ جێ بایه‌خ دانی به‌ به‌های شاعیری و لێهاتوویی و فه‌رزانه‌یی له‌ شاعیران و نووسه‌ران، ده‌توانێت وێنا و دیمه‌نێک له‌ شیعری ئه‌م ساڵانه‌ی کرماشان بێت.
* به‌ ڕای ئێوه‌ چ کێشه‌گه‌لێ ده‌توانن ئێستاکه‌ مه‌شقی دووپاته‌ی قه‌ڵه‌م به‌ده‌ستان له‌ کرماشاندا بێ؟
- یه‌کێ له‌ کێشه‌ سه‌ره‌کییه‌کانی شیعری ئه‌وڕۆی کرماشان نه‌بوونی ڕه‌وتگه‌لی ئه‌ده‌بییه‌ که‌ ده‌بوا له‌ هه‌لومه‌رجێکی جیاوازی سیاسی، کۆمه‌ڵایه‌تی و فه‌رهه‌نگیدا بێنه‌ ئاراوه‌ و بوار بۆ ڕه‌خساندنی ڕه‌وتگه‌لێ تر خۆش بکه‌ن.
جیا له‌ یه‌ک ده‌یه‌ی دوایی که‌ به‌هۆی به‌رین بوونی فه‌زای ڕاگه‌یاندنه‌کان و هه‌روه‌ها هه‌بوونی فاکته‌رگه‌لێکی تر وه‌کوو گه‌شه‌کردنی پێوه‌ندییه‌کانی ده‌ره‌کی و تا ڕاده‌یێکیش نیسبی و به‌رچاو به‌ تایبه‌ت و شیعری کوردی باشووری هاوڕا و هاوڕێی شیعری ئه‌وڕۆی کوردی به‌ گشتی کردووه‌.
* له‌م بازنه‌یه‌دا شیعری کوردی کرماشان چ پله‌ و پایه‌یێکی هه‌یه‌؟
- به‌خته‌وه‌رانه‌ ڕووداوگه‌لێ هه‌رچه‌ند دره‌نگ له‌ ده‌یه‌ی دوایی له‌ به‌شی شیعری کوردی کرماشاندا هاتۆته‌ ئاراوه‌ که‌ له‌گه‌ڵ سه‌رده‌مانی تردا به‌راورد ناکرێت. له‌ ده‌یه‌ی 70ی هه‌تاوی له‌ شیعری کوردی کرماشاندا به‌ تایبه‌ت که‌لهوڕی ڕه‌وتێ هاته‌ ئاراوه‌ که‌ زۆر ڕه‌وتێکی جیدی و باشووری بوو هه‌روه‌ها شاعیرانێکی باشی به‌ کۆمه‌ڵگای ئه‌ده‌بی کوردی و ئێران، ناساند که‌ ئه‌و کتێبانه‌ وا چاپ کران گه‌واهی ئه‌م باوه‌ڕه‌ن. شاعیرانێکی باش وه‌ک: عه‌لی سه‌هامی، عه‌لی ئۆلفه‌تی، جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنژاد، ڕه‌زا مه‌وزوونی فه‌ریاد شیری، سه‌عید عیباده‌تیان و... له‌ ڕیزی ئه‌و ڕه‌وته‌ن.
شیعری کوردی کرماشان ئه‌مڕۆ له‌ به‌شه‌کانی خۆیدا وه‌ک: شیعری هه‌ورامی، له‌کی، جافی (سۆرانی) شان به‌ شانی شیعری کوردی که‌لهوڕی هه‌نگاوی باشیان هه‌ڵگرتووه‌. خاڵێ که‌ ده‌بێ ئاماژه‌ی پێ بکه‌ین ئه‌وه‌یه‌ که‌: ئه‌وڕۆکه‌ زمانێ له‌ جوغرافیای شاری کرماشاندا هاتۆته‌ ئاراوه‌ که‌ تێکه‌ڵاوێکه‌ له‌ زاراوه‌ و بن زاراوه‌کانی جۆراوجۆری و ناوچه‌ی کرماشانه‌. له‌م نێوانه‌شدا کوردی که‌لهوڕی و کرماشانی و زه‌نگه‌نه‌یی و سه‌نجابی و جافی و له‌کی زۆرترین به‌شیان له‌م زمانه‌دا هه‌یه‌، به‌ تایبه‌ت کوردی که‌لهوڕی شێوه‌یێکی شاری و قاڵبێکی نه‌رمتره‌ له‌ زمانی که‌لهوڕی له‌ شاری کرماشاندا به‌ نیسبه‌ت شاره‌کانی تری که‌لهوڕنشین. هه‌روه‌ها ئه‌ده‌بیاتێکی به‌م زمانه‌ش خه‌ریکه‌ دێته‌ ئاراوه‌ که‌ تایبه‌ت به‌ هیچ هۆز و ڕه‌گه‌ز و ده‌سته‌ و گرووپێ نییه‌، به‌ڵکوو تایبه‌ت به‌ خه‌ڵکی شاری کرماشانه‌ له‌ ده‌یه‌ی نوێدا.
شاعیرانی ئه‌وڕۆی کرماشان له‌ ناو هۆز و کووچه‌ و کۆڵانی خۆیاندا قه‌تیس نه‌مان و نه‌ته‌وه‌ و شیعرێ لێوانلێوی سوننه‌ته‌ باشه‌کانی ڕابردوو و مودێڕنیه‌تی شاری و ڕازاوه‌ی ئه‌وڕۆکه‌یه‌. شیعری ئه‌وڕۆی کوردی کرماشان به‌ ڕای من زۆر زیاتر له‌ شیعری کوردستان ، گه‌شه‌ی کردووه‌ و چاپ بوونی به‌رهه‌می زۆر پیشانده‌ری ئه‌م بڕوایه‌یه‌.
بێ گومان ئه‌گه‌ر هاوڕێیانی له‌ک له‌ دڵی نه‌گرن، شیعری له‌کی چالاکی ئه‌وتۆی نه‌بووه‌ و به‌ ده‌گمه‌ن شاعیری له‌ک ده‌ناسین که‌ له‌م ساڵانه‌ی دواییدا تێکۆشانێکی که‌میان هه‌بووه‌. به‌ڵام به‌رهه‌می ئه‌م تێکۆشانه‌ش هێشتا به‌ ده‌ستی خوێنه‌ر نه‌گه‌یشتووه‌، به‌ تایبه‌ت شاعیرانێ وه‌ک: ئارش ئه‌فزه‌ڵی، ئه‌رده‌شیر مووسه‌وی و...
هێشتا کۆمه‌ڵه‌ به‌رهه‌مێ (چ تاکه‌که‌سی و چ به‌ کۆمه‌ڵ) له‌ شیعری له‌کی به‌ شێوازی ئه‌وڕۆیی له‌ به‌رده‌ستدا نییه‌ که‌ جێگه‌ی سه‌رسووڕمانه‌. شاعیرانی له‌کی ئێمه‌ ئه‌وڕۆکه‌ ده‌بێ زۆرتر له‌ هه‌میشه‌ گرنگی به‌ چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ و کۆکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌می خۆیان و هاوڕێیانیان بده‌ن.
له‌ به‌شێ شیعری جافی (سۆرانی)دا به‌ داخه‌وه‌ کارێکی ئه‌وتۆ نه‌کراوه‌ و شاعیرانی جاف زمانی ئێمه‌ زۆرتر به‌ زاراوه‌ی یه‌کگرتووی سۆرانی ده‌نووسن که‌ شاعیرانێکی چاک وه‌کوو که‌ماڵ ئه‌مینی، که‌ژاڵ حه‌سه‌نزاده‌ و... له‌م ناوچه‌یه‌وه‌ سه‌ریان هه‌ڵداوه‌. بێ گومان شاعیرێکی تر به‌ ناوی جه‌میل مورادی له‌ به‌شی شیعری سۆرانی له‌ جوغرافیای کرماشاندا هه‌یه‌ که‌ به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌ له‌ کرماشاندایه‌ ده‌بێ له‌ ڕیزی جوغرافیای کرماشاندا بێته‌ ئه‌ژمار.
هه‌روه‌ها ئه‌و به‌ کتێبی (خه‌ونباز) توانی له‌ شیعری سۆرانی کرماشانیدا، شیعرێکی باش و جیدی و نه‌مر پێشکه‌ش به‌ خوێنه‌ران بکات.
ئاخۆ ئه‌م ڕووداوه‌ باشه‌ له‌ به‌شی شیعری هه‌ورامیشدا هاتۆته‌ ئاراوه‌؟
- به‌ دڵنیاییه‌وه‌ هه‌روایه‌. له‌ به‌شی شیعری هه‌ورامیشدا شاعیرانێکی باش وه‌ک په‌رویز بابایی، عه‌دنان مورادی، موختار هیدایه‌تی، که‌یهان عه‌زیزی، مودریک که‌ریمی، کورش ئه‌مینی، ئه‌حسه‌ن ڕه‌شیدی توانیویانه‌ شیعرێکی باش و جیدی له‌ به‌شی هه‌ورامی جوغرافیای کرماشاندا پێشکه‌ش بکه‌ن که‌ له‌ ناوچه‌ی هه‌وراماندا تایبه‌ت و جیاوازه‌.
ئاسه‌وارێکی باش له‌م شاعیرانه‌ له‌ کتێبگه‌لی جیاواز و ماڵپه‌ڕ و وێبلاگه‌ ئه‌ده‌بییه‌کانی ناوچه‌ و پارێزگادا، زۆر به‌رچاوه‌.
* وه‌کوو شاعیرێکی لاو، بۆچوونتان سه‌باره‌ت به‌ شیعری فارسی له‌ کرماشاندا چییه‌؟
- به‌ ڕای من شیعری فارسی له‌ کرماشاندا، سه‌رکه‌وتنێکی ئه‌وتۆی به‌ خۆوه‌ نه‌بینیوه‌، ئه‌گه‌ریش بووبێت هه‌وڵی چه‌ند که‌سی له‌ چه‌ند شاعیر بووه‌.
شاعیری شیعری فارسی سه‌ربه‌خۆ له‌ کرماشاندا نه‌یتوانیوه‌ چ له‌ کۆبوونه‌وه‌ ئه‌ده‌بیه‌کاندا و چ له‌ چاپ و بڵاوکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌می ڕه‌سه‌ن و نه‌مر، به‌رهه‌مێ پێشکه‌ش بکات که‌ جێگه‌ی سرنج بێت.
خوێندنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌ چاپ کراوه‌کان له‌ به‌شی شیعری ئه‌وڕۆی فارسی کرماشاندا، ئاسۆیێکی ڕوونمان وه‌پێش چاو ناخات.
ئه‌م بارودۆخه‌ش بۆ شیعری ئه‌وڕۆی فارسی کرماشان جێگه‌ی نیگه‌رانیه‌. نه‌بوونی پێوه‌ندی له‌ بار و جیدی له‌ نێوان چالاکانی ئه‌ده‌بی له‌ به‌شی شیعری فارسی کرماشاندا، هه‌روه‌ها نه‌بوونی به‌ستێنێکی له‌بار، گرنگترین هۆکاری سه‌رهه‌ڵنه‌دانی داهێنان و تازه‌گه‌رییه‌ له‌ شیعری فارسی کرماشاندا.
* قسه‌ی کۆتایی؟
- ڕه‌وتی پڕ جموجووڵی شیعری کوردی ئه‌وڕۆکه‌ ئاسۆیێکی ڕوون و به‌رچاوی هه‌یه‌ له‌ چاپ دانی زیاتر له‌ 50 به‌رگ کتێبی جیدی ده‌توانێ بابه‌تی له‌باری پایاننامه‌کانی خوێندکارانی قۆناغه‌ جۆراوجۆره‌کانی زانکۆکانی کرماشان بێت.
ئه‌وڕۆکه‌ ڕه‌خنه‌گری پسپۆڕ له‌ به‌شی ئه‌ده‌بیاتی کوردی کرماشاندا که‌ شاره‌زای تواناییه‌کانی زمانی کوردی بێت، ئه‌زموونی باشی ده‌ست ئه‌که‌وێت. چاپه‌مه‌نی، ماڵپه‌ڕ و وێبلاگه‌ ئه‌ده‌بیه‌کان له‌ به‌شی کرماشان و ناوچه‌ی کوردستانی ئێراندا له‌ به‌رهه‌مه‌ کوردییه‌کانی ناوچه‌ی باشووری کوردستانی ئێران به‌ تایبه‌ت کرماشان، پێشوازی ده‌که‌ن. شاعیرانی کرماشان له‌گه‌ڵ ڕێنووسی یه‌کگرتووی کوردیدا ئاشنا بوونه‌ و به‌رهه‌مه‌کانیان به‌م ڕێنووسه‌ بڵاو ده‌که‌نه‌وه‌ و به‌رهه‌مه‌ کوردییه‌کان له‌ کرماشاندا، زۆرتر له‌ به‌رده‌ستی شاعیرانی کرماشانیدایه‌.
ئیدی شاعیرانی کرماشانی له‌گه‌ڵ تواناییه‌کانی زاراوه‌کانی تری کوردیدا بێگانه‌ نین و خه‌ریکی به‌هره‌وه‌رگرتن له‌و تواناییانه‌ن له‌ به‌رهه‌م و شیعره‌کانیاندا.
شیعری کوردی ئه‌وڕۆی کرماشان به‌هۆی هه‌بوونی کۆبوونه‌وه‌کانی ڕه‌خنه‌ و لێکۆڵینه‌وه‌ی مانگانه‌ و کۆبوونه‌وه‌ی حه‌فتانه‌ی ئه‌نجومه‌نه‌ ئه‌ده‌بییه‌ کوردییه‌کان و هه‌روه‌ها پێوه‌ندییه‌کانی له‌بار و به‌ینی شاعیرانی کرماشانی له‌گه‌ڵ یه‌کتر و ده‌ره‌وه‌ی پارێزگا، پشتیان ڕاست کردۆته‌وه‌ و خه‌ریکن دونده‌کانی گه‌شه‌ و پشکووتن ده‌پێون و یه‌ک له‌ دوای یه‌ک ڕۆچنه‌کان ده‌که‌نه‌وه‌.
شیعری کوردی ئه‌وڕۆی کرماشان له‌ شێوه‌ی نۆستالۆژیک و حه‌سره‌تباری منداڵی هاتۆته‌ ده‌ره‌وه‌ و خوێندنه‌وه‌یێکی دروست و مۆدێڕنی له‌ مرۆڤی ئه‌وڕۆی کرماشان هه‌یه‌. ئه‌ده‌بیاتی کوردی ئیدی له‌ کرماشاندا غه‌ریب نییه‌ و شاعیرانی کوردیش له‌ کرماشاندا به‌ باشی له‌گه‌ڵ شیعری ئه‌وڕۆی شاعیرانی کوردی خۆیدا هاوڕی و هاوڕا بووه‌ و شانازی به‌و ڕه‌وته‌ ئه‌ده‌بی دروست و له‌باره‌ ده‌کات.
پێم وایه‌ به‌ پێکهاتنی به‌ستێنێکی باش بۆ بڵاوکردنه‌وه‌ی به‌رهه‌مه‌کان له‌ جوغرافیای کرماشاندا چرای زۆرتر و باشتره‌ له‌ ئه‌ده‌بیاتی ئه‌م ناوچه‌یه‌ ڕووناکتر و ڕووناکتر هه‌ڵده‌کرێت.

کۆتایی هه‌واڵ / ‌کوردپرێس‌ :: Kurdpress News Aganecy


نماد کاربر
خبر ویژه
کاربر نیمه فعال
کاربر نیمه فعال
 
پست ها : 25
تاريخ عضويت: سه شنبه ارديبهشت ماه 13, 1390 11:30 pm
تشکر کرده: 3 بار
تشکر شده: 25 بار
امتياز: 10

بازگشت به گشت بابه تێک

چه کسي حاضر است ؟

کاربران حاضر در اين انجمن: بدون كاربران آنلاين و 4 مهمان